Ku janë aleatët rajonalë të Iranit dhe pse nuk po ju dëgjohet zëri?

Dekadat e fundit, Irani ka ndërtuar një rrjet aleatësh në rajon. Në konfliktin aktual me Izraelin, disa prej tyre deri tani kanë mbetur mënjanë. Pse ndodh kjo?

Vitet e fundit, Irani është dalluar mbi të gjitha për një gjë: rrallë ka qenë vetëm në konflikte. Me para të bollshme, furnizime me armë dhe trajnim ushtarak, Teherani ka ndërtuar një rrjet aleatësh shiitë në rajon në dekadat e fundit, të cilët nuk kanë hezituar të ndërhyjnë për të ashtuquajturin Bosht të Rezistencës kundër Izraelit.

Ndikimi rajonal i Iranit buron nga të ashtuquajturit “përfaqësues”, siç e shpjegoi komentatori politik libanez Ronnie Chatah në Al Jazeera: para së gjithash, milicia shiite Hezbollah në Liban, por edhe Huthit në Jemen, Hamasi në Gaza dhe milicitë shiite në Irak janë në anën e regjimit të Teheranit. Pa përmendur diktatorin Assad në Siri, pushteti i të cilit kohët e fundit qe i varur nga Irani, ndër të tjera.

Mbështetësit e Iranit dobësohen

Megjithatë, për disa muaj tani, radhët e mbështetësve të Iranit janë shkatërruar, kryesisht për shkak të Izraelit, “Lindjes së Mesme të Re” të shpallur nga Benjamin Netanyahu dhe ndryshimit të ekuilibrit të pushtetit në rajon: Hamasi është dobësuar nga lufta e Gazës, megjithëse nuk është mposhtur. Udhëheqës të rëndësishëm si Ismail Haniya dhe Yahya Sinwar janë vrarë. Huthit në Jemen janë nën zjarr si rezultat i sulmeve të tyre ndaj Izraelit, dhe aeroporti i Sana’as dhe infrastruktura të tjera të rëndësishme janë shkatërruar. Diktatori sirian Assad është rrëzuar nga islamistët, dhe instalimet ushtarake janë bombarduar nga Izraeli. Edhe Hezbollahu në Liban është goditur rëndë në luftën kundër Izraelit në fund të vitit të kaluar, sipas politologut Mustafa Kamel as-Sayyed të Universitetit të Kajros: “Hezbollahu është dobësuar jashtëzakonisht. Udhëheqësit e tij janë vrarë, milicisë iu desh të tërhiqet nga jugu dhe vazhdon të bombardohet nga Izraeli deri sot.”

“Hezbollahu në krizë ekzistenciale”

Hezbollahu është padyshim në një situatë të ndryshme nga më parë, pohon gjithashtu Maha Yahya e Institutit Carnegie në Bejrut. “Hezbollahu duhet ta ripërcaktojë veten tani. Është në një krizë ekzistenciale.”

Që nga sulmi terrorist i Hamasit më 7 tetor 2023 dhe fillimi i luftës në Rripin e Gazës, Hezbollahu kishte provokuar një luftë me Izraelin për të hapur një front të dytë. Pas muajsh përleshjesh, Izraeli kundërsulmoi me forcë duke filluar nga shtatori i vitit të kaluar, duke e shndërruar infrastrukturën e Hezbollahut në rrënoja dhe duke vrarë pothuajse të gjithë udhëheqjen, përfshirë udhëheqësin e saj të hershëm, Hassan Nasrallah. Që atëherë, Hezbollahu është riorganizuar. Në konfliktin aktual, milicia mbetet e heshtur. Një heshtje e thellë, siç e përshkruajnë vëzhguesit. A nuk është më Hezbollahu në gjendje ose i gatshëm të luftojë?

Mundësitë e Iranit në Liban janë të kufizuara, thotë komentatori politik libanez Chatah. “Aftësia e Hezbollahut për të reaguar nuk është më e njëjtë me atë para luftës.” I njëjti front i fortë nuk ekziston më. “Dhe kjo do ta shtyjë Iranin drejt diplomacisë, sepse mundësitë e tij në rajon janë të kufizuara.”

Huthi-t tregojnë gatishmëri për të luftuar

Megjithatë, Hezbollahu mbetet gati për të luftuar, thekson gazetari libanez Amin Qamouriyeh. Ai dyshon se kujdesi aktual i Libanit është një strategji: “Hezbollahu supozon se Irani mbetet mjaftueshëm i fortë për të mbrojtur veten. Ende nuk kemi arritur në pikën ku regjimi iranian do të shembet. Ndërkohë, Hezbollahu mbetet i kujdesshëm.”

Ndërsa Hezbollahu heziton, Huthi-t në Jemen tregojnë qartë një gatishmëri për të luftuar. Një zëdhënës i Huthi-t deklaroi: “Forcat e armatosura të Jemenit përshëndesin Republikën Islamike të Iranit për rezistencën e saj të guximshme, të vendosur dhe besnike kundër agresionit brutal sionist.”

Megjithatë, edhe në këtë rast, sulmet e solidaritetit me dronë dhe raketa ishin me rëndësi të vogël. Irani aktualisht nuk duket se ka ndonjë interes në aktivizimin e aleatëve të tij të mbetur në rajon. Përveç kësaj, të gjithë kanë interesat e tyre dhe janë shumë më tepër sesa thjesht ekzekutues të urdhrave, sipas politologut Mustafa Kamel as-Sayyed: “Dyshoj se bëhet fjalë vetëm për marrjen e urdhrave nga Teherani. Të gjitha këto grupe kanë një autonomi të caktuar dhe janë nën presion në vendet e tyre të origjinës.”

Libani dhe Iraku duan të qëndrojnë të papërfshirë

Sipas disa raporteve, Libani dhe Iraku i kanë kërkuar Iranit t’i mbajë larg përshkallëzimit aktual me Izraelin. Nëse Irani e përshkallëzon konfliktin, mund të ndodhin sulme kundër bazave ushtarake amerikane në Shtetet e Gjirit ose në Irak. Irani ka ndërtuar struktura të mëdha.

Irani është vendi me ndikim më të madh në Irak dhe ushtron kontroll mbi disa milici shiite. Megjithatë, sulmet ndaj ushtarëve amerikanë do ta detyronin Presidentin e SHBA-së Donald Trump të ndërmarrë veprime ushtarake, diçka që Irani duket se dëshiron ta shmangë.

“Deri tani, Irani ka përdorur vetëm raketat dhe nuk ka përdorur mjete të tjera presioni”, thotë gazetari Amin Qamouriyeh. “As Ngushtica e Hormuzit nuk është mbyllur, furnizimet me naftë vazhdojnë dhe asnjë bazë ushtarake amerikane nuk është sulmuar. E gjithë kjo mund të ndodhë në një fazë të dytë, varësisht nga mënyra se si do të zhvillohen ngjarjet”.

“Raketat nuk i zgjidhin problemet”

Vëzhguesit janë optimistë të kujdesshëm për mundësinë e një zgjidhjeje të negociuar midis Izraelit dhe Iranit në ditët në vijim. Vetë Presidenti i SHBA-së Donald Trump ka folur për një marrëveshje të mundshme. Megjithatë, shumë ekspertë pajtohen se forca ushtarake dhe shfaqjet e fuqisë nga Izraeli nuk do të sjellin paqe të qëndrueshme në rajon. Ose, siç e thotë komentatori libanez Chatah: “Raketat nuk i zgjidhin problemet”.

/A.Ossius/ARD